Kediler, diğer memeliler için gerekli olmayan bazı besinlere ihtiyaç duyar. Bu temel besinlerin çoğu, hayvan dokularında doğal olarak bulunur ve kedilerin katı bir etoburun evrimsel etkisiyle uyumlu özel besin gereksinimleri geliştirdiğini yansıtır (MacDonald ve diğerleri, 1984).
Ek olarak, kedileri beslerken, önemli olan hem besin bileşimi hem de diyetin lezzetidir. Tatsızsa, kediler yemeyi reddeder ve sonuç olarak temel besin maddelerinde yetersiz kalabilir ve bu da klinik durumlara dönüşebilir (Zaghini & Biagi, 2005). Bu, kediler için son derece lezzetli, besleyici diyetler formüle etmenin ve beslemenin önemini vurgulamaktadır.
Kediler ne kadar proteine ihtiyaç duyar?
Vahşi doğada kediler, kedilerin ihtiyaç duyduğu tüm temel amino asitleri (AA) içeren hayvansal protein açısından zengin bir diyet sağlayan küçük hayvan avlarından oluşan bir diyet tüketir. Çalışmalar, bir kapta tam mamayla sağlanan günümüzün evcil kedilerinin, enerji gereksinimlerine bağlı olarak minimum diyet protein gereksiniminin 25 – 33 g/100g DM (kuru madde) olduğunu belirlemiştir (FEDIAF, 2021). Bu protein gereksinimi, köpekler gibi omnivor hayvanlar için protein gereksiniminden önemli ölçüde daha fazladır ve kedilerin metabolik ihtiyaçlarını karşılamak için protein/AA kullanmak üzere metabolik olarak adapte edildiğini yansıtır, örneğin, enerji için doğrudan oksidasyon ve glikoz sentezi (glukoneogenez) (Russell ve diğerleri, 2002; Eisert, 2011).
Kediler hangi temel amino asitlere ihtiyaç duyar?
Amino asitler proteinlerin yapı taşlarıdır. Besinsel olarak esansiyel AA (diyetle sağlanmalıdır) veya esansiyel olmayan AA (vücutta yeniden sentezlenirler) olarak kategorize edilirler. Optimum sağlığı korumak için yeterli miktarda esansiyel AA ve esansiyel olmayan AA kaynakları gereklidir. Bir kedinin diyetini formüle ederken, sadece toplam protein içeriğini veya protein sindirilebilirliğini dikkate almak değil, aynı zamanda protein kaynağının AA profiline de odaklanmak önemlidir. Esansiyel AA diyetle alınmalıdır. Kediler ve köpekler, diyetlerinde gerekli olan 10 temel AA’yı (arginin, histidin, izolösin, lösin, lizin, metiyonin, fenilalanin, treonin, triptofan ve valin) paylaşır (FEDIAF, 2021).
Diyet arginin kediler için önemli ölçüde önemlidir. Arginin, amonyağın vücuttan uzaklaştırılmasında rol oynadığından, hem kediler hem de köpekler arginin içermeyen bir diyetle beslendiklerinde hiperammonemi belirtileri gösterirler. Hiperammonemi, kandaki amonyağın yükselmesidir ve kusmaya, kilo kaybına ve uyuşukluğa neden olabilir. Arginin eksikliği kedilerde daha şiddetlidir çünkü arginin içermeyen tek bir yemek, tüketimden sonraki 2-5 saat içinde amonyak toksisitesinin klinik semptomlarına neden olabilir (Morris & Rogers, 1978).
Köpeklerle paylaşılan 10 temel AA’ya ek olarak, kediler ayrıca kükürt içeren AA taurine ihtiyaç duyar. Bu bileşik, sinir uyarılarının iletilmesinde, safra asidinin sentezinde ve oksidatif stresten kaynaklanan kas hasarının azaltılmasında yer aldığından, evcil hayvan diyetlerinde, özellikle kedilerde temel bir öneme sahiptir. Kedilerin taurini sentezleme konusunda sınırlı bir yeteneği vardır, bu nedenle diyet taurini, gereksinimin karşılanmasını sağlamak için gereklidir (Verbrugghe & Bakovic, 2013). Ek olarak, safra asitlerini safra tuzlarına konjuge etmek için neredeyse tamamen taurine (AA glisin kullanmak yerine) güvenirler ve bu da safrada zorunlu bir taurin kaybına neden olur. Yetersiz diyet taurin kaynakları, örneğin retina dejenerasyonu (Hayes ve diğerleri, 1975) ve dilate kardiyomiyopati (Pion ve diğerleri, 1987) gibi ciddi fizyolojik sorunlara neden olabilir. Tersine, köpekler kükürt içeren AA, sistein ve metiyoninden yeterli miktarda taurin sentezleme kapasitesine sahip olduklarından, taurin köpeklerde temel bir AA değildir (NRC, 2006).
Hayvansal ürünlerde hem arginin hem de taurin doğal olarak bulunur ve bu da kedilerin beslenmesinde hayvansal dokuların önemini vurgular.
Lipitler neden önemlidir ve kedilerin hangi yağ asitlerine ihtiyacı vardır?
Lipitler, katı ve sıvı yağları içeren bir grup organik molekülü oluşturur. Diyet lipitleri, esansiyel yağ asitleri ve konsantre enerji kaynağıdır, çünkü yağ, protein ve karbonhidratlara kıyasla iki kat daha fazla kalori/g sağlar. Lipitler, yağda çözünen vitaminler ve steroller için taşıyıcı olarak önemli bir role sahiptir ve birçok hormonal öncünün bileşenleridir. Ek olarak, kuru mamaların lezzetini ve dokusal özelliklerini geliştirmek için kullanılırlar (Trevizan & Kessler, 2009).
Yağ asitleri, lipitlerin ayrılmaz bileşenleridir. Bir yağ asidinin temel doğası, öncelikle bir hayvanın onu metabolik ihtiyaçlarını karşılamak için yeterli miktarlarda sentezleyememesinden kaynaklanmaktadır (Bauer, 2008). Köpekler gibi kediler de esansiyel yağ asidi linoleik aside ihtiyaç duyar. Linoleik asit çoklu doymamış bir omega-6 yağ asididir. Yağ asitleri uzatılabilir ve alternatif daha uzun zincirli yağ asitlerine desatüre edilebilir. Örneğin köpekler, Δ6-desatüraz enzimi ile linoleik asidi kolayca araşidonik aside dönüştürür. Bununla birlikte, kedilerin karaciğerindeki Δ6-desatüraz enziminin düşük aktivitesi nedeniyle dönüşüm sınırlı olduğu için kediler bunu yapamaz. Sonuç olarak, araşidonik asit kedilerde esansiyel bir yağ asididir ve diyetle alınması gerekir. Araşidonik asit hayvan dokularında, özellikle organlarda bol miktarda bulunur (Trevizan ve ark., 2012). Bu, zorunlu etobur olan kedilerin beslenme ihtiyaçlarını karşılamak için hayvan dokularını tüketme gerekliliğini güçlendirir.
Kediler belirli vitaminlere ihtiyaç duyar mı?
Vitaminler, yalnızca küçük miktarlarda gerekli olan ve temel mikro besinler olarak sınıflandırılan organik bileşiklerdir. Endojen olarak sentezlenmedikleri için besinlerden alınmaları gerekir. Vitaminler, normal sağlık ve metabolik bütünlüğün sürdürülmesi için gerekli olan çeşitli biyokimyasal işlevlere sahiptir. Kedilerin belirli vitaminler için beslenme gereksinimleri, diğer birçok memelininkinden farklıdır. Bu özellikler, niasin (B3 vitamini) ve A vitamini (NRC, 2006) sentezi sırasında enzim aktivitelerindeki önemli farklılıkların bir sonucudur.
Niasin (ve nikotinik asit ve nikotinamid adenin dinükleotit, NAD dahil ilişkili bileşikler) kedilerde karbonhidratların, AA’nın ve keton cisimlerinin metabolizmasında koenzimler olarak temel bir rol oynadığından, diyetteki niasin kediler için esastır. Kediler, köpeklerden farklı olarak, temel AA triptofandan önemli seviyelerde niasin sentezleyemezler. Bunun nedeni, bir triptofan metabolitini hızla niasin yerine asetil-CoA’ya dönüştüren ve yetersiz niasin üretimine neden olan bir enzimin (pikolinik karboksilaz) çok yüksek aktivite seviyesinden kaynaklanmaktadır. Sonuç olarak kedilerin niasin gereksinimi köpeklere göre 2.4 kat daha fazladır (NRC, 2006).
Benzer şekilde, kediler diyetle önceden oluşturulmuş A vitamini gerektirir. A vitamini kedilerde görme, hücresel farklılaşma ve bağışıklık işlevi için gereklidir. Karotenoidler, örneğin β-karoten, A vitamininin öncüleridir. Bitkiler tarafından sentezlenirler ve bu nedenle havuç ve tatlı patates gibi sebzelerde yaygın olarak bulunurlar. Karşılaştırıldığında, hayvan dokusu nispeten düşük konsantrasyonlarda karotenoidler ve yeterli miktarda A vitamini içerir. Zorunlu etobur olan kediler, β-karotenden A vitamini üretmek için gerekli enzimden yoksundur ve β-karoteni absorbe edebilmelerine rağmen, onu A vitaminine dönüştüremezler. (Schweigert ve diğerleri, 2002). Köpekler karotenoidlerin dönüştürülmesi için gerekli enzimlere sahip olduğundan, diyetle önceden oluşturulmuş A vitamini yalnızca kediler için gereklidir (Zaghini & Biagi, 2005).
Özet
Zorunlu etobur kediler olarak, hayvan dokularında kolayca bulunan besinlere büyük ölçüde güvenirler. Kedilerin temel AA içeren yüksek proteinli diyetlerle beslenmesi önemlidir. Kediler, köpeklerle paylaşılan temel AA’ya ek olarak, hayvansal içeriklerde bulunan taurine ihtiyaç duyar. Özellikle hayvansal ürünlerde bulunan besinler için bu gereklilik, hayvan dokusunda bulunan esansiyel yağ asidi araşidonik asidin yüksek konsantrasyonları ile desteklenir. Son olarak, kediler, diğer memelilerin endojen olarak sentezleyebildiği diyet vitaminlerine ihtiyaç duyar. Bunların örnekleri arasında niasin ve önceden oluşturulmuş A vitamini bulunur.